شبکه بهداشت و درمان فومن

با گرم شدن ھوا در فصل تابستان و افزایش دمای محیط، دمای بدن نیز افزایش می یابد. درحالت عادی درجه حرارت بدن بین ٣۶ تا ٣٨ درجه است ولی به ھنگام گرما دستگاه ھای مختلف بدن برای خنک کردن و حفظ دمای درونی بدن فعالیت ھای مضاعفی را انجام می دھند که باعث عرق کردن می شود. در این حالت علاوه بر آب مقدار زیادی املاح و ویتامین ھا از بدن دفع و باعث به ھم خوردن تعادل الکترولیت ھای بدن می شود. اگر به دلایل محیطی و یا استعداد فردی بدن نتواند از طریق تعریق دما را در حد متعادل حفظ کند و به ۴٠ درجه و یا بالاتر برسد شخص دچار گرمازدگی می شود.
علائم گرمازدگی
ضعف، خستگی، قرمزی پوست، پوست گرم و خشک، نبض تند، تنفس سریع، سردرد، خشکی لب ھا، تھوع، عدم ھوشیاری که اگر این وضعیت ادامه یابد فرد به کما رفته و احتمال مرگ وجود دارد.
آسیب پذیرترین افراد در برابر گرما کودکان و سالمندان ھستند چرا که حجم آب بدن کودکان تقریباً 2  برابر افراد بزرگسال است و به ھنگام گرما مقدار زیادی آب از دست می دھند و دچار کم آبی می شوند. در شروع کم آبی فرد احساس تشنگی می کند اما اگر کم آبی ادامه یابد بی اشتھایی، ضعف، تھوع و سایر علائم ظاھر می شود.

روش ھای تغذیه ای برای پیشگیری و کنترل کم آبی و گرمازدگی :
برای مقابله با کم آبی علاوه براینکه توصیه می شود کمتر در معرض ھوای گرم و خصوصاً تابش مستقیم نورآفتاب قرارگرفته شود موارد زیر تاکید می گردد:
- آب ومایعات بنوشید
   برای جلوگیری از گرمازدگی نوشیدن حداقل ٨ لیوان آب و مایعات در روز لازم است و در صورت طولانی شدن گرما خوردن آب حاوی چند قطره آبلیمو و مقدارکمی نمک است که می تواند جلوی گرمازدگی را بگیرد. ھمچنین خوردن شربت به لیمو و خاکشیر ،تخم شربتی(دانه گیاه ریحان) بھترین نوشیدنی برای جلوگیری از گرمازدگی است. توصیه می‌شود مصرف آب جرعه جرعه و نه به صورت یکدفعه انجام شود چرا که هنگام ورود یک دفعه آب به بدن و عدم ورود املاح به بدن،‌ درد در ناحیه شکم ایجاد می‌شود.ھمچنین استفاده از عرقیاتی که طبع خنک دارند مانند بیدمشک، کاسنی و شاه تره نیزمی تواند بسیار مفید باشد.
نوشیدنی ھایی مثل قھوه و نوشابه ھای گازدار که حاوی کافئین می باشند راجایگزین آب ننمایید زیرا این نوشیدنی ھا و چای ادرارآور ھستند و سبب از دست دادن آب بدن می شود لذا آن ھایی که عادت به خوردن چای دارند نھایتا چای کمرنگ بنوشند. نوشیدنی ھای گازدار ترجیحا نباید استفاده شود چرا که دستگاه گوارش را نیز به ھم می ریزند. 
مصرف شربت و نوشیدنی های شیرین توصیه نمی شود چون هضم قند نیاز به دفع اب دارد و باعث کم آبی می شود. آب میوه های صنعتی دارای قند افزوده نیز اینچنین هستند.
- میوه جات و سبزیجات مصرف کنید
استفاده مداوم ازمیوه ھا و سبزی ھای آب دار مثل ھندوانه، طالبی، خیار، گوجه فرنگی، کاھو و میوجات ریز نظیر توت، آلبالو و گیلاس به دلیل دارا بودن آب فراوان و فیبر نقش بسیار مھمی در پیشگیری ازکم آبی، یبوست و جبران الکترولیت ھای ازدست رفته حاصل از تعریق دارند. با افزودن این مواد غذایی و آب میوه ھای صددرصد طبیعی به برنامه ی روزانه خود می توانید بھتر و بیشتر با گرمای ھوا مقابله کنید. ھمچنین سوپ ھای ولرم، انواع سالادھای خنک، پاستاھای سرد نیز جزو خوردنی ھای مناسب تابستانی ھستند.
حواستان باشد اگر می خواھید سالاد میل کنید مصرف سس را تا می توانید کاھش دھید. از آب لیموترش یا سرکه به عنوان چاشنی استفاده کنید. حتی می توانید با اضافه کردن آبمیوه یا آب لیموترش یا سرکه به روغن زیتون سس خانگی درست کنید. ماست ھم گزینه ی خوبی برای سس روی سالاد است. شستشو و ضدعفونی نمودن میوجات و سبزیجات برای پیشگیری از بیماری ھای گوارشی نیز تاکید می گردد.
- غذا را در حجم کم و در چند وعده بخورید
بھتر است که روزانه چندین وعده غذا با حجم کم بخورید تا اینکه یک باره یک غذای سنگین و پرحجم میل کنید. بدن ما برای ھضم غذاھای سنگین نیاز به انرژی بیشتری دارد و وقتی ھم که میزان انرژی مصرفی بالا می رود دمای درونی ھم افزایش می یابد؛ یعنی اینکه بیشتر گرمتان خواھد شد. استفاده از غذاھای سنتی مانند مخلوط ماست و خیار ھمراه با سبزیجات، گردو و کشمش می تواند یک غذای مناسب در فصل گرما باشد. خوردن روزانه یک وعده غذای سرد مثل نان و پنیر کم نمک می تواند رطوبت بدن را حفظ کند.
- مصرف برخی از مواد پروتئینی را محدود کنید
برخی از پروتئین ھا مانند گوشت ھای قرمز باعث می شوند که بدن گرمای بیشتری تولید کند. توجه داشته باشید که برای ھضم یک وعده غذای تھیه شده با مرغ و یا حبوبات میزان انرژی مصرفی بدن از ھضم کباب کمتر خواھد بود.
- مصرف چربی ھا را کاھش دھید
مصرف چربی ھا آن ھم به میزان زیاد باعث کاھش سرعت گوارش و ھضم غذا می شود. در واقع چربی ھا برای ھضم و تجزیه شدن در بدن تلاش مضاعفی به بدن تحمیل می کنند به ھمین دلیل ھم باعث می شوند دمای داخلی بدن بالا برود لذا مصرف مواد چرب را محدود کنید تا دمای بدنتان بھتر کنترل شود. 
- نوشیدنی ھای خیلی سرد ننوشید
صحرانشینان و بیابانگردان حرفه ای می دانند که برای مقابله با گرمای زیاد باید نوشیدنی ھای ولرم نوشید. برخلاف تصور عموم که با گرم شدن ھوا به سمت نوشیدنی ھای سرد و یخ زده می روند باید بدانید که این قبیل نوشیدنی ھای خنک شوک به بدن وارد نموده و به ناگاه دمای آن را پایین می آورند. برای ھمین ھم بدن خیلی زود وارد عمل شده و تلاش می کند دمای خود را به حد تعادل برساند در نتیجه ھم بیشتر گرمتان خواھد شد. 
علاوه بر این تا می توانید مدت زمان پخت و پز و در کنار اجاق گاز بودن را محدود کنید. خود اجاق گاز منبع گرماست. غذاھای ساده و خنک تھیه و انرژی کمتری صرف کنید.

تھیه وتنظیم : گروه بھبودتغذیه معاونت بھداشتی دانشگاه علوم پزشکی گیلان